ماشین لباسشویی چیست؟
ماشین لباسشویی یکی از مهم‌ترین لوازم خانگی در هر خانه‌ای است که امروزه نقشی کلیدی در زندگی روزمره ما ایفا می‌کند. در این جلسه از دوره آموزش رایگان تعمیرات تخصصی برد ماشین لباسشویی، ابتدا با ساختار کلی و نقش این وسیله پرکاربرد آشنا می‌شویم. درک درست از عملکرد کلی ماشین لباسشویی، قدم اول برای ورود به دنیای حرفه‌ای تعمیرات برد آن است.
ماشین لباسشویی چیست؟
ماشین لباسشویی یک دستگاه الکترومکانیکی است که وظیفه شستشوی لباس‌ها را به‌صورت خودکار انجام می‌دهد. این دستگاه با ترکیب چندین سیستم مکانیکی، الکترونیکی و نرم‌افزاری، فرآیند شستشو را در چند مرحله مختلف مثل آبگیری، شستشو، آبکشی و خشک‌کن انجام می‌دهد.
اهمیت شناخت ماشین لباسشویی برای تعمیرکاران برد
قبل از ورود به بخش برد و اجزای داخلی آن، شناخت کلی دستگاه کمک می‌کند تا دید بهتری نسبت به نقش برد الکترونیکی در کل سیستم داشته باشیم. برد ماشین لباسشویی مثل مغز عمل می‌کند و تقریباً تمامی عملیات را کنترل و مدیریت می‌کند.
اجزای اصلی ماشین لباسشویی شامل چیست؟
- برد ماشین لباسشویی: کنترل‌کننده اصلی همه فرآیندها
- مخزن شستشو (دیگ): محل قرارگیری لباس‌ها
- موتور: برای چرخاندن دیگ
- پمپ تخلیه: برای خروج آب
- شیر های برقی: برای ورود آب به داخل دستگاه
- سنسورها و میکروسوئیچ: برای اطمینان از صحت عملکرد
ماشین لباسشویی چگونه کار می‌کند؟ (مختصر و کاربردی)
آبگیری از طریق شیر برقی
یکی از اولین مراحل در فرآیند شستشوی لباس‌ها داخل ماشین لباسشویی، آبگیری است. این مرحله به‌وسیله‌ی قطعه‌ای بسیار مهم به‌نام شیر برقی (Solenoid Valve) انجام میشود. در این بخش، به‌صورت کامل و کاربردی، عملکرد شیر برقی، اجزای آن، نحوه کنترل توسط برد ماشین لباسشویی، خرابی‌های متداول و نکات تست آن را بررسی می‌کنیم.
شیر برقی ماشین لباسشویی چیست؟
شیر برقی یا شیر الکتریکی، یک قطعه الکترومکانیکی است که وظیفه کنترل ورود آب به داخل ماشین لباسشویی را دارد. این قطعه معمولاً در ورودی آب دستگاه نصب شده و مستقیماً به لوله آب شهری متصل میشود.
نحوه عملکرد شیر برقی چگونه است؟
- دستور از برد ماشین لباسشویی: پس از روشن شدن دستگاه و انتخاب برنامه شستشو، برد الکترونیکی فرمان “آبگیری” را صادر می‌کند.
- برقراری ولتاژ: برد، ولتاژ برق (معمولاً ۲۲۰ ولت AC) را به بوبین شیر برقی می‌فرستد.
- باز شدن دریچه: با تحریک بوبین، یک میدان مغناطیسی ایجاد میشود که موجب بالا رفتن پیستون داخلی و باز شدن مسیر عبور آب می‌گردد.
- جریان آب به داخل جاپودری: آب وارد جاپودری شده و از آن‌جا وارد دیگ لباسشویی میشود.
- کنترل مقدار آب: ورود آب تا حد مشخصی ادامه پیدا می‌کند که این مقدار معمولاً توسط هیدروستات یا سنسور سطح آب کنترل میشود.
انواع شیر برقی در ماشین لباسشویی
- تک‌خروجی: فقط برای یک مسیر آب (معمولاً آب سرد)
- دو‌خروجی یا سه‌خروجی: برای مسیرهای مجزای آب سرد، گرم یا برای کنترل بخش‌های مختلف جاپودری
اجزای داخلی شیر برقی
- بوبین مغناطیسی
- فنر برگشت
- لاستیک آب‌بندی
- پیستون متحرک
- فیلتر ورودی
خرابی‌های متداول شیر برقی
- قطعی بوبین: اگر بوبین نسوخته باشد، مقاومت مشخصی دارد؛ اما در صورت سوختگی مقاومت بی‌نهایت میشود.
- گرفتگی فیلتر: ورود رسوب یا شن ریزه‌ها باعث مسدود شدن مسیر آب میشود.
- نشتی: خرابی لاستیک داخلی می‌تواند باعث چکه کردن آب شود.
- گیر کردن پیستون: باعث میشود آب به‌صورت دائم یا اصلاً وارد دستگاه نشود.
تست شیر برقی
با مولتی‌متر، مقاومت دو سر بوبین را اندازه‌گیری کنید (معمولاً بین 2 تا 5 کیلو اهم).
می‌توان با برق ۲۲۰ ولت و رعایت نکات ایمنی، شیر را مستقیماً تست کرد تا ببینید باز و بسته میشود یا نه.
بررسی فیزیکی فیلتر و مسیر ورودی برای اطمینان از نبود گرفتگی
ترکیب آب و مواد شوینده
یکی از مهم‌ترین مراحل در چرخه شستشوی لباس‌ها، مخلوط شدن صحیح آب با مواد شوینده است. این فرآیند با ظرافت خاصی توسط طراحی مکانیکی ماشین لباسشویی و فرمان‌های دقیق برد الکترونیکی انجام میشود. در این بخش به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم که این ترکیب چطور انجام میشود، چه قطعاتی درگیر هستند، چه اختلالاتی ممکن است پیش بیاید و چطور قابل تست و رفع است.
مرحله اول: ورود آب به جاپودری
پس از دریافت فرمان از برد و باز شدن شیر برقی، آب با فشار وارد جاپودری (محفظه مواد شوینده) میشود.
جاپودری معمولاً دارای چند بخش مجزاست:
- محفظه پودر شستشوی اصلی
- محفظه پودر پیش‌شستشو
- محفظه مایع نرم‌کننده
مسیر آب به هر بخش از جاپودری توسط چند شیر برقی مجزا یا سیستم‌های هدایت مکانیکی هدایت میشود.
مرحله دوم: ترکیب آب و مواد شوینده
آب با فشار به بخش انتخاب‌شده از جاپودری برخورد می‌کند و باعث حل شدن پودر یا مایع شوینده داخل آن بخش میشود. ترکیب حاصل (آب و شوینده) وارد لوله هدایت شده و از آن‌جا به داخل دیگ ماشین لباسشویی ریخته میشود.
این جریان باید یکنواخت و بدون نشتی یا انسداد باشد تا مواد شوینده به‌طور کامل وارد چرخه شستشو شوند.
نقش برد الکترونیکی در این فرآیند
برد الکترونیکی با توجه به برنامه شستشوی انتخاب‌شده، مشخص می‌کند:
- کدام شیر برقی فعال شود
- چه مدت آب وارد شود
- در چه زمانی مایع نرم‌کننده وارد شود (معمولاً در مرحله آبکشی)
خرابی‌ها و مشکلات رایج در این مرحله
- رسوب در خروجی جاپودری: باعث میشود مواد شوینده به‌درستی وارد دیگ نشوند.
- انسداد مسیر ترکیب: ورود ناقص یا باقی‌ماندن مواد شوینده در جاپودری
- خرابی شیر برقی: آب وارد بخش اشتباهی از جاپودری میشود.
- اشتباه برد در صدور فرمان: ترکیب به‌موقع انجام نمی‌شود یا مایع نرم‌کننده به مرحله آبکشی نمی‌رسد.
- تجمع بیش از حد پودر: در صورت استفاده از پودر زیاد یا نامرغوب، ممکن است کف بیش از حد تولید شود یا پودر حل نشده باقی بماند.
نکات تعمیراتی مهم:
- بررسی تمیزی و باز بودن مجاری جاپودری
- تست عملکرد شیر برقی‌ها با مولتی‌متر و برق مستقیم
- اطمینان از عملکرد صحیح برد در صدور فرمان‌ها
- شستشوی دوره‌ای جاپودری با آب گرم و سرکه برای حذف رسوبات
به خاطر داشته باشید میزان استفاده از مواد شوینده داخل جاپودری بسیار مهم است که نه کم باشد و نه زیاد
چرخش دیگ توسط موتور برای شستشو
یکی از مهم‌ترین مراحل در عملکرد ماشین لباسشویی، چرخش دیگ برای شستشو است. این چرخش توسط یک موتور الکتریکی انجام میشود که تحت کنترل مستقیم برد الکترونیکی دستگاه قرار دارد. این فرآیند نه‌تنها باعث شسته شدن لباس‌ها میشود، بلکه به ترکیب مواد شوینده و آب، توزیع یکنواخت لباس‌ها و در نهایت به آبگیری و خشک شدن لباس‌ها کمک می‌کند.
انواع موتور در ماشین لباسشویی
ماشین‌های لباسشویی بسته به طراحی و تکنولوژی، از سه نوع موتور استفاده می‌کنند:
موتور یونیورسال (زغالی):
- رایج در ماشین‌های قدیمی‌تر
- دارای جاروبک (زغال) و کالکتور
- کنترل سرعت با تغییر ولتاژ یا PWM
- راه‌اندازی با کمک تاخو سنسور برای فیدبک سرعت
موتور آسنکرون (خازنی):
- ساده‌تر و ارزان‌تر
- نیاز به خازن راه‌انداز دارد
- در برخی مدل‌ها فقط چرخش ثابت دارند (سرعت کم)
موتور درایو مستقیم (Direct Drive یا BLDC):
- بدون تسمه، متصل مستقیم به دیگ
- کم‌صدا، با بازده بالا
- نیاز به درایور مخصوص یا برد کنترل پیشرفته
نقش برد ماشین لباسشویی در کنترل چرخش دیگ
برد ماشین لباسشویی مغز متفکر دستگاه هست. بسته به نوع برنامه انتخاب‌شده، برد مشخص می‌کنه:
- چه زمانی موتور باید بچرخه؟
- در چه جهتی بچرخه؟ (چپ‌گرد یا راست‌گرد)
- با چه سرعتی بچرخه؟
- چه زمانی سرعت رو افزایش بده؟ (برای آبکشی)
برد با ارسال پالس‌ها یا ولتاژهای خاص به رله موتور، تریاک یا درایور موتور این فرمان‌ها رو اجرا می‌کنه.
سیستم انتقال قدرت به دیگ
در بیشتر ماشین‌ها، انتقال قدرت موتور به دیگ به‌صورت زیر انجام میشه:
- مدل‌های تسمه‌ای: موتور با یک پولی و تسمه به دیگ متصل میشه.
- مدل‌های گیربکسی: موتور از طریق گیربکس سرعت رو کم و گشتاور رو زیاد می‌کنه.
- مدل‌های درایو مستقیم (Direct Drive): موتور مستقیماً روی شفت دیگ سوار شده و تسمه‌ای در کار نیست.
حسگرها و فیدبک‌ها
برای کنترل دقیق چرخش دیگ، ماشین لباسشویی معمولاً دارای حسگرهایی مثل:
- تاخو سنسور (Tacho): تشخیص سرعت واقعی موتور
- سنسور شتاب‌سنج (در مدل‌های پیشرفته): تشخیص لرزش و بالانس
- سنسور جریان (برای محافظت در برابر اضافه‌بار)
خرابی‌های رایج مرتبط با چرخش دیگ
- قطعی زغال موتور یا فرسودگی آن (در موتورهای یونیورسال)
- خرابی خازن راه‌انداز یا سیم‌پیچ موتور
- قطع ارتباط برد با رله یا تریاک موتور
- خرابی تاخو سنسور و در نتیجه عدم کنترل سرعت
- ضعف در اتصالات تسمه یا گیربکس
- خرابی درایور موتور (در مدل‌های Direct Drive)
نکات تعمیراتی کلیدی
- همیشه اتصالات موتور و برد رو با اهم‌متر چک کن.
- با استفاده از مولتی‌متر و تست دور موتور، وضعیت زغال و سیم‌پیچ‌ها رو بررسی کن.
- در موتورهای درایو مستقیم، از نرم‌افزار تشخیصی (در برندهای خاص مثل LG) میشه برای تست استفاده کرد.
- تست تاخو سنسور با بررسی ولتاژ تولیدی در حالت چرخش دستی موتور (حدود 1 تا 2 ولت AC) انجام میشه.
تخلیه آب توسط پمپ
پس از پایان مراحل شستشو یا آبکشی، ماشین لباسشویی باید آب کثیف داخل دیگ را تخلیه کند تا وارد مرحله بعدی (مثل خشک‌کن) بشود. این وظیفه مهم بر عهده پمپ تخلیه است که آب را از دیگ خارج کرده و به فاضلاب هدایت می‌کند. در این فرآیند، برد الکترونیکی دستگاه نقش کلیدی در کنترل زمان و عملکرد صحیح پمپ دارد.
اجزای درگیر در فرآیند تخلیه آب
- پمپ تخلیه (Drain Pump):
- معمولا از نوع الکترومغناطیسی (الکتروپمپ) است.
- ولتاژ تغذیه معمولاً 220 ولت AC (در مدل‌های ایرانی و اروپایی)
- شامل پروانه چرخنده‌ای است که با موتور هم‌محور شده.
فیلتر پمپ:
- در مسیر ورودی پمپ قرار دارد.
- مانع ورود آشغال، نخ و سکه و… به پمپ میشود.
شیلنگ تخلیه:
- مسیر خروجی پمپ به فاضلاب.
- در صورت گرفتگی، آب تخلیه نمی‌شود.
برد الکترونیکی (Main Board):
- فرمان مستقیم به روشن شدن پمپ می‌دهد.
- تایم و زمان تخلیه را تنظیم می‌کند.
- نحوه عملکرد پمپ در هنگام تخلیه.
- برد بررسی می‌کند که درب بسته و قفل است.
- پایان مرحله آبکشی یا شستشو: برد تصمیم به تخلیه می‌گیرد.
- فرمان برد به پمپ: برق 220 ولت به پمپ ارسال میشود.
- پمپ شروع به چرخش پروانه می‌کند و آب را از کف دیگ مکش کرده و از طریق شیلنگ تخلیه به بیرون می‌فرستد.
- برد تا زمانی که سطح آب صفر شود یا تایم مشخص سپری شود، پمپ را روشن نگه می‌دارد.
خرابی‌های رایج مرتبط با تخلیه آب
گرفتگی فیلتر پمپ:
- شایع‌ترین دلیل عدم تخلیه.
- معمولاً با صدای زیاد پمپ همراه است ولی آبی خارج نمی‌شود.
سوختن پمپ تخلیه:
- بوی سوختگی یا عدم کارکرد کامل.
- در تست اهم‌متر، بوبین ممکن است قطع یا اتصال کوتاه باشد.
- گرفتگی شیلنگ تخلیه یا شل شدن آن.
خرابی رله یا تریاک کنترل پمپ در برد.
نشتی یا شکستگی پروانه پمپ.
نکات مهم در تست و تعمیر پمپ
- تست اهم پمپ: مقاومت بوبین بین 150 تا 300 اهم (در مدل‌های مختلف)
- تست پمپ در حالت آزاد: می‌تونی مستقیم برق بهش بدی (با احتیاط کامل و ایزوله)
- بررسی اتصالات پمپ روی برد: گاهی فقط لحیم‌سرد داریم!
- در برخی مدل‌ها، برد با سنسور سطح آب یا فشارسنج (pressure switch) همکاری می‌کنه تا قبل از تخلیه مطمئن شه سطح آب قابل تخلیه هست.
ارتباط تخلیه با عملکرد کلی دستگاه
اگر پمپ وظیفه‌اش رو درست انجام نده:
- ماشین وارد مرحله خشک‌کن نمی‌شه.
- آب داخل دیگ باقی می‌مونه و باعث خطاهایی مثل Error OE، E03، F05 و غیره میشه.
- حتی ممکنه برد فکر کنه دیگ نشتی داره یا لباس‌ها هنوز خیس هستن.
آبکشی و خشک‌کن نهایی
پس از پایان شستشوی اصلی، ماشین لباسشویی وارد مرحله‌ای بسیار مهم میشود که شامل چند مرحله آبکشی برای زدودن مواد شوینده و در نهایت چرخش تند دیگ برای خشک‌کردن لباس‌ها است. این مرحله از نظر زمان‌بندی، کنترل سرعت موتور و عملکرد دقیق برد الکترونیکی اهمیت زیادی دارد.
۱. آبکشی (Rinse) – چند بار، با دقت
هدف آبکشی:
- حذف کامل مواد شوینده از بافت پارچه‌ها
- آماده‌سازی لباس‌ها برای خشک شدن
مراحل عملکرد:
- برد الکترونیکی، فرمان باز شدن شیر برقی را صادر می‌کند.
- آب سرد وارد دیگ میشود تا به سطح مشخصی برسد.
- موتور با سرعت پایین دیگ را می‌چرخاند تا آب بین لباس‌ها پخش شود.
- پمپ تخلیه وارد عمل میشود و آب کف و مواد شوینده خارج میشود.
این چرخه ممکن است ۲ تا ۴ بار تکرار شود تا کاملاً مطمئن شود که کف و مواد شوینده از بین رفته‌اند.
نکته فنی:
در بعضی مدل‌ها، سنسور سختی آب یا کف‌سنج، تعداد دفعات آبکشی را تنظیم می‌کند. همچنین سنسور فشار یا سطح آب به برد کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری دقیق‌تری انجام دهد.
۲. خشک‌کن نهایی (Spin) – چرخش با قدرت
هدف خشک‌کن:
خارج کردن حداکثری آب از لباس‌ها با استفاده از نیروی گریز از مرکز
عملکرد مرحله خشک‌کن:
- برد ابتدا مطمئن میشود که تخلیه کامل شده و آب داخل دیگ نیست.
- موتور دیگ را با سرعت خیلی بالا (معمولاً ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ دور در دقیقه) می‌چرخاند.
- لباس‌ها به دیواره دیگ فشرده می‌شوند و آب داخل آن‌ها با فشار بالا بیرون رانده میشود.
- پمپ همچنان فعال می‌ماند تا این آب را سریع تخلیه کند.
- پس از زمان مشخص (۵ تا ۱۰ دقیقه)، موتور خاموش شده و مرحله خشک‌کن به پایان می‌رسد.
نکات مهم در این مرحله:
- موتور اینورتر یا معمولی؟ در ماشین‌های جدید، اینورترها با کنترل دقیق دور موتور باعث خشک‌کنندگی بهتر و مصرف انرژی کمتر می‌شوند.
- بالانس لباس‌ها داخل دیگ: اگر لباس‌ها نامتعادل باشند، برد اجازه نمی‌دهد وارد دور خشک‌کن شود و چرخه را تا اصلاح وضعیت، تکرار می‌کند.
- لرزش و صدا: در صورت خرابی کمک‌فنرها، وزنه‌های تعادل یا سنسور سرعت، خشک‌کن با لرزش شدید یا صدای زیاد همراه میشود.
بررسی نقش برد ماشین لباسشویی در کنترل آبکشی و خشک‌کن
- برد ماشین لباسشویی مرکز فرماندهی کل فرآیندهاست:
- زمان‌بندی بین مراحل
- کنترل دور موتور با تریاک یا درایور موتور
- دریافت اطلاعات از سنسورهای سطح آب، تاخو، درب و…
- تصمیم‌گیری برای ورود یا عدم ورود به مرحله خشک‌کن
در بسیاری از موارد، خرابی برد باعث میشه که دستگاه اصلاً وارد دور خشک‌کن نشه یا در مرحله آبکشی گیر کنه.
موارد زیر برای مطالعه بیشتر پیشنهاد میشود:
پشتیبانی ماشین لباسشویی مدل های LG
پشتیبانی ماشین لباسشویی مدل های samsung
آیسی چیست؟ ۵ نکته کلیدی که باید درباره آیسی‌ها بدانید
چطور آیسی‌های آسیب‌دیده رو شناسایی و تعمیر کنیم؟ ۵ روش کاربردی
نتیجه‌گیری و آماده‌سازی برای جلسات بعد
در این جلسه، هدف ما فقط آشنایی اولیه با عملکرد ماشین لباسشویی بود. از جلسه بعدی وارد تاریخچه جذاب این وسیله می‌شویم و بعد از آن مستقیماً می‌رویم سراغ مفاهیم پایه‌ای برد. اگر قصد داری تعمیرات برد ماشین لباسشویی رو به‌صورت اصولی یاد بگیری، با من همراه باش چون مطالب بعدی خیلی کاربردی و مهم هستن.
